Ένας όμορφος χειρόγραφος χάρτης της πολιορκίας του Χάνδακα (Ηράκλειο) από τους Οθωμανούς το 1669, αγοράστηκε πρόσφατα σε δημοπρασία χάρη στη γενναιοδωρία των Επιτρόπων της Γενναδείου.

Αυτή η εξαιρετική πανοραμική άποψη της πόλης και της ενδοχώρας συμπληρώνει τη μοναδική συλλογή χαρτών του νησιού της Κρήτης στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη που περιλαμβάνει χειρόγραφα αντίτυπα των χαρτών που δημοσίευσε ο Boschini καθώς και άλλα σχέδια που μπορεί να έχουν γίνει από τον Ιταλό χαρτογράφο και στρατιωτικό μηχανικό Francesco Basilicata, ο οποίος πέρασε αρκετά χρόνια στην Κρήτη, στην υπηρεσία της Ενετικής Δημοκρατίας.

Ο χάρτης τιτλοφορείται: “Piantta della Città di Candia, attacata dalle Armi Ottomane e diffesa dalla S(erenissim)a R(epubbli)ca di Ven(ezi)a, sotto il commando dell’ Ecc(ellentissi)mo Sig(no)r Procu(rato)r e Cap(ita)n Gen(era)ll Fran(ces)co More(si)ni.”

Η 25ετής πολιορκία του Χάνδακα από τους Οθωμανούς (1645-1669), γνωστή και ως Κρητικός Πόλεμος, η οποία έληξε με την παράδοση της πόλης στους Τούρκους από τον Φραντσέσκο Μοροζίνι το 1669, υπήρξε καταλύτης για την παραγωγή χαρτών με σκοπό την προσέλκυση ευρωπαϊκής βοήθειας για την υπεράσπιση της βενετσιάνικης Κρήτης ως τελευταίου προπύργιου του Χριστιανισμού στην Ανατολική Μεσόγειο. Όλοι σχεδόν οι χάρτες απεικονίζουν τις επιτιθέμενες δυνάμεις με τις πολιορκητικές μηχανές τους και τις βόμβες που εκσφενδονίζονται προς τα τείχη. Ο χάρτης χρονολογείται τον Ιούλιο 1669, δύο μήνες πριν από την παράδοση της πόλης. Στην παράταξη των πλοίων του χριστιανικού στόλου διακρίνεται η ναυαρχίδα της γαλλικής μοίρας Thérèse τυλιγμένη στις φλόγες, ένα γεγονός που συνέβη στις 24 Ιουλίου 1669. Επιπλέον ο προμαχώνας του Αγ. Ανδρέα (κάτω δεξιά) εικονίζεται κατεστραμ­μένος, κάτι που παραπέμπει στην τελευταία φάση της πολιορκίας. Ας σημειωθεί ότι ελάχιστες απεικονίσεις της πολιορκίας δείχνουν τον προμαχώνα του Αγ. Ανδρέα σε αυτήν την κατάσταση. Άλλωστε στο υπόμνημα του χάρτη σημειώνεται ότι δηλώνονται οι οχυρώσεις του Χάνδακα.

Το σχέδιο αυτό, όπως όλοι σχεδόν οι χάρτες της περιοχής αυτή την εποχή είναι προσανατολισμένο προς τα νότια, επικεντρώνεται στην οχύρωση της πρωτεύουσας του νησιού, του Χάνδακα, και απαριθμεί τα πλοία των υπερασπιστών καθώς και τον καταυλισμό των οθωμανικών δυνάμεων στον ορίζοντα δίπλα στο όρος Ίδη, τον λεγόμενο «νέο Χάνδακα» (Candia nova).  Το σύνολο περιβάλλεται από ένα ευρύ περίγραμμα διακοσμημένο με περίτεχνο σχέδιο φύλλων και λουλουδιών άκανθας.

Το υπόμνημα του χάρτη, καθώς και ένας περιεκτικός κατάλογος των συμμετεχόντων, Βενετών και Οθωμανών, εμφανίζεται μέσα στη διακοσμημένη cartouche πάνω δεξιά, που κρατούν δύο χερουβείμ. Το πιο επιφανές όνομα ανάμεσά τους είναι ο αρχηγός των βενετικών δυνάμεων, Francesco Morosini (1618-1694), ο οποίος ως αρχηγός του ενετικού στόλου το 1667 στάλθηκε για να ανακουφίσει το πολιορκημένο νησί της Κρήτης. Μέσα σε δύο χρόνια η πόλη του Χάνδακα είχε παραδοθεί ολοκληρωτικά στους Οθωμανούς και ο Μοροζίνι έπρεπε να δικαστεί για προδοσία και δειλία, αλλά αθωώθηκε και τελικά εξελέγη δόγης της Βενετίας το 1688. Αυτός ο χάρτης δείχνει την τελευταία σημαντική προσπάθεια του Μοροζίνι να ξανακερδίσει το νησί.