Η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη απέκτησε πρόσφατα από τις Δημοπρασίες Βέργος μια ακόμα σπάνια βενετική πρώτη έκδοση του 17ου αιώνα. Ο Θησαυρός τῆς ἐγκυκλοπαιδικῆς βάσεως τετράγλωσσος, έργο του Γεράσιμου Βλάχου του Κρητός, τυπώθηκε για πρώτη φορά το 1659 στην Βενετία από το τυπογραφείο του Giovanni Pietro Pinelli: «Παρὰ Ἰωάννῃ Πέτρῳ τῷ Πινέλλῳ Δουκικῶ τυπογράφῳ ἐπιμελείᾳ καὶ διορθώσει Ἀρσενίου Ἱερομονάχου Καλούδη τοῦ Κρητός». Το τετράγλωσσο λεξικό έρχεται να προστεθεί στις εκδόσεις του σημαντικού εκδοτικού οίκου των  Pinelli που διαθέτει η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη και να εμπλουτίσει την αξιόλογη συλλογή της από  ελληνικές εκδόσεις του 17ου  αιώνα.

Γεράσιμος Βλάχος

Ο  Γεράσιμος Βλάχος γεννήθηκε στον Χάνδακα (Ηράκλειο) της Κρήτης στα 1605 ή 1607. Λόγιος με  φιλολογική, φιλοσοφική και θεολογική παιδεία, ήταν ιερομόναχος, ιεροκήρυκας, διδάσκαλος και συγγραφέας. Υπήρξε ηγούμενος στη Μονή του Αγίου Γεωργίου Σκαλωτού και είχε σημαντική εμπλοκή στον Κρητικό Πόλεμο (1645-1669) συμμετέχοντας στις στρατιωτικές επιχειρήσεις και προσφέροντας την περιουσία του για την ενίσχυση του αντιτουρκικού αγώνα. Aπό το 1655 βρίσκεται στη Βενετία όπου διδάσκει στο σχολείο της ελληνικής παροικίας της πόλης, και πιθανώς υπήρξε εφημέριος στον Ορθόδοξο Ναό Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων. Αναχώρησε από την Ιταλία το 1662 για την Κέρκυρα, όπου ανέλαβε την διοίκηση της μονής της Παναγίας της Παλαιοπόλεως. Το 1680 εκλέχτηκε μητροπολίτης Φιλαδελφείας από την ελληνική κοινότητα της Βενετίας, θέση στην οποία θα παραμείνει μέχρι τον θάνατο του το 1685.

Η συγγραφική του παραγωγή αποτελείται από φιλοσοφικές πραγματείες, θεολογικά συγγράμματα και μεγάλο αριθμό διδακτικών εγχειριδίων γραμματικής, λογικής και ρητορικής. Ιδιαίτερη σημασία έχει το  δωδεκάτομο θεολογικό του έργο Διδαχές, το οποίο περιλαμβάνει τα κηρύγματα του. Επίσης είχε συγκροτήσει πλουσιότατη  βιβλιοθήκη την οποία δώρισε στην Ελληνική κοινότητα της Βενετίας.

Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι δύο από τα σπουδαιότερα έργα του εκδόθηκαν από δύο επιφανείς εκδότες ελληνικών βιβλίων στη Βενετία. Ο Andrea Giuliani εκδίδει το έργο Αρμονία οριστική των όντων, κατά τους Ελλήνων σοφούς σε επιμέλεια του ανηψιού του συγγραφέα Γρηγορίου Βλάχου (1661), ενώ το 1659 ο Giovanni Pietro Pinelli εκδίδει το λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας, Θησαυρός της Εγκυκλοπαιδικής Βάσεως, σε επιμέλεια του άλλου ανηψιού του Αρσενίου Καλούδη, μια έκδοση αφιερωμένη στον Μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης Φερδινάνδο II.

Κατά τον Emile Legrand (Bibliographie hellénique ou, Description raisonnée des ouvrages publiés par des Grecs au dix-septième siècle) η έκδοση αυτή του Pinelli είναι σπανιώτατη. Το αντίτυπο που απέκτησε η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη έχει και περαιτέρω ενδιαφέρον αφού διατηρεί την αρχική βιβλιοδεσία από περγαμηνή καθώς και πολλά σημειώματα από διαφορετικά χέρια ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει αυτό ενός σημαντικού προηγούμενου κτήτορα.

                                                               

Dimitrie Cantemir

Στο τέλος του βιβλίου, σε τρία φύλλα, περιέχονται χειρόγραφες σημειώσεις στη λατινική, την πολωνική και τη νέα ελληνική γλώσσα. Το πρώτο φύλλο φέρει την υπογραφή: Dimitrius Filius Princepis Moldaviae και ημερομηνία Anno Dominis 1689 (διαγραμμένο) Aprili 10. Πρόκειται προφανώς για τον Dimitrie Cantemir (1673-1723), ηγεμόνα της Μολδαβίας (1693 και 1710-1711), χώρας φόρου υποτελούς στην οθωμανική αυτοκρατορία. Ο πολυτάλαντος Cantemir είχε εκπληκτική ευρύτητα γνώσεων και υπήρξε ένας πραγματικά «homo universalis» της νοτιοανατολικής Ευρώπης στο μεταίχμιο του 17ου προς τον 18ο αιώνα. Έζησε από το 1688 και επί 22 έτη στην Κωνσταντινούπολη σε πολυτελές μέγαρο στο Ortakoy ως όμηρος των Οθωμανών όσο ο πατέρας του ήταν ηγεμόνας στη Μολδαβία. Σπούδασε κατά πάσα πιθανότητα στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και εντάχθηκε στην εκκλησιαστική και πνευματική ηγετική ομάδα των Φαναριωτών, όπως εξάλλου και στην αντίστοιχη κυρίαρχη οθωμανική. Ο Cantemir, πρώτος στην Ευρώπη συγγραφέας οθωμανικής ιστορίας, ήταν πολύγλωσσος: πλην της μητρικής του ρουμανικής γλώσσας, γνώριζε πολλές γλώσσες και διάβαζε ελληνικά, αρχαία και νέα  τα οποία έμαθε στο Ιάσιο από τον Κρητικό λόγιο ιερομόναχο Ιερεμία Κακαβέλα.

Η ιδιόχειρη σημείωση του ονόματός του πιθανότατα δείχνει ότι το βιβλίο ανήκε στην πλούσια βιβλιοθήκη του διάσημου αυτού λόγιου ηγεμόνα. Οι σημειώσεις του στα λατινικά (και σε πολωνική μετάφραση) είναι ρητά περί ζωής, φιλίας, αρετής, καθώς και στίχοι από τους Ψαλμούς του Δαυίδ. Οι ελληνικές σημειώσεις είναι μεταγενέστερες, ίσως του 19ου αιώνα, και αναφέρονται στην αρχαία ελληνική ιστορία και μυθολογία.

Σε κάποιον μετέπειτα κτήτορα του 19ου αιώνα παραπέμπει και ένα χαριτωμένο σκίτσο στην αρχή του βιβλίου που απεικονίζει μια γυναίκα με Ευρωπαϊκό (πιθανώς βενετσιάνικο) φόρεμα που χρονολογείται στα τέλη του 18ου αιώνα αρχές 19ου.