Ο Ιωάννης Γεννάδιος στον κατάλογο των βιβλίων Νεοελληνικής λογοτεχνίας της συλλογής του φέρνει κοντά δύο εκδόσεις με ιδιαίτερη ιστορία που συνδέεται με την τυπογραφία στο Μεσολόγγι και την Αθήνα στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, καθώς και με τον Άγγλο φιλέλληνα Leicester Stanhope (1784-1862). Συγκινητική όσο και τραγική ήταν η τύχη των δύο αυτών τυπογραφείων αφού έμελλε να καταστραφούν κατά την διάρκεια του Αγώνα για την ανεξαρτησία

                                                                            

Τυπογραφία και Ελληνική Επανάσταση

Σημαντικός υπήρξε ο ρόλος του προεπαναστατικού Τύπου καθώς συνέβαλε στην ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης και του επαναστατικού πνεύματος  που αποτέλεσαν προϋποθέσεις για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Υπόβαθρο για την εμφάνιση των πρώτων ελληνικών εφημερίδων ήταν τα πολυάριθμα τυπογραφεία τα οποία βρίσκονταν κάτω από την ιδιοκτησία ή την διαχείριση των Ελλήνων της διασποράς στη Βιέννη, το Παρίσι και το Λονδίνο.

Ο τύπος της δεκαετίας του 1811-1821, φιλολογικός στο σύνολο του, αποτέλεσε έκφραση των πνευματικών ενδιαφερόντων της ελληνικής διανόησης και των ευρύτερων πολιτιστικών και κοινωνικών της επιδιώξεων στην εποχή της προετοιμασίας της Ελληνικής επανάστασης.

Το 1821 δεν υπήρχε κανένα τυπογραφείο στην ηπειρωτική Ελλάδα. Τα τυπογραφεία των Κυδωνιών και της Χίου καταστράφηκαν από τους Τούρκους, το 1821 και 1822 αντίστοιχα, ενώ o Άγγλος Αρμοστής απαγόρευσε στα τυπογραφεία των Ιονίων Νήσων να παρέχουν βοήθεια στην επαναστατημένη Ελλάδα.

Ο Δημήτριος Υψηλάντης έφερε από την Τεργέστη στην Ύδρα ένα πιεστήριο, το οποίο κατέληξε μετά από διαδοχικές  μετακινήσεις στην Καλαμάτα το 1821. Από εκεί οι  τυπογράφοι Κωνσταντίνος Τόμπρας, ο οποίος λειτουργούσε το τυπογραφείο στις Κυδωνιές της Μ. Ασίας, και ο Αναστάσιος Νικολαΐδης ίδρυσαν το τυπογραφείο που ονομάστηκε Εθνική Τυπογραφία όπου  τυπώθηκαν επαναστατικές προκηρύξεις καθώς και η Σάλπιγξ Ελληνική, η πρώτη εφημερίδα στην Ελλάδα.

Ακολουθώντας τη Διοίκηση το τυπογραφείο μεταφέρθηκε το 1822 στην Κόρινθο όπου στάλθηκε και άλλο ένα πιεστήριο από το Λιβόρνο. Την ίδια χρονιά τυπώνονται στην Κόρινθο οι δύο σημαντικές εκδόσεις του Προσωρινού Πολιτεύματος της Ελλάδος. Το 1821 ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος έφερε ένα τρίτο πιεστήριο από την Γαλλία στο Μεσολόγγι και  λειτούργησε από τον Παύλο Πατρίκιο το 1823. Από αυτό το πιεστήριο άρχισαν να εκδίδονται το 1824 από τον Ελβετό φιλέλληνα Jacob Meyer τα Ελληνικά Χρονικά. Με υλικό που στέλνει ο Didot το 1822, ιδρύεται τυπογραφείο στην Ύδρα το 1824 το οποίο εκδίδει την εφημερίδα Ο Φίλος του Νόμου.

Leicester Stanhope

Το 1823 ο συνταγματάρχης Leicester Stanhope, αντιπρόσωπος του Φιλελληνικού Κομιτάτου του Λονδίνου, έρχεται στο Μεσολόγγι με εντολή να συναντήσει τον Λόρδο Βύρωνα και να φέρει μαζί του τέσσερα πιεστήρια, δύο τυπογραφεία και δυο λιθογραφεία, για να διατεθούν όπου υπήρχε ανάγκη. Σε ένα από τα πιεστήρια του Stanhope τύπωσε ο Δημήτριος Μενεσθενεύς τον Ύμνον εις την Ελευθερία του Σολωμού το 1825 στο Μεσολόγγι. Ο Meyer και ο Μενεσθενεύς συνέχισαν την δραστηριότητα τους μέχρι το θάνατο τους στην έξοδο του Μεσολογγίου το 1826.  Από τα δύο λιθογραφεία του Stanhope το ένα κατέληξε το Ναύπλιο όπου  αποτέλεσε μαζί με το πιεστήριο του Μαυροκορδάτου που μεταφέρθηκε εκεί τον πυρήνα της Τυπογραφίας της Διοικήσεως. Στο δεύτερο τυπογραφείο του Stanhope που μεταφέρθηκε στην Αθήνα, άρχισε να τυπώνεται η Εφημερίς των Αθηνών από το 1824 και επίσης εκδόθηκε το πρώτο αθηναϊκό βιβλίο, τα Λυρικά και Βακχικά του Αθανασίου Χριστόπουλου το 1825. Το τυπογραφείο αυτό καταστράφηκε κατά την άλωση της πόλης των Αθηνών από τους Τούρκους το 1827.

Τα δύο αντίτυπα της Συλλογής του Γενναδίου

Ο Ὕμνος εἰς τὴν ἐλευθερίαν του Σολωμού    

Πρόκειται για την τρίτη έκδοση του Ύμνου εις την Ελευθερίαν που συνέθεσε ο εθνικός ποιητής Διονύσιος Σολωμός το 1823 στην Ζάκυνθο. Η πρώτη έκδοση, σε φυλλάδια, έγινε από το Σπυρίδωνα Τρικούπη στο Μεσολόγγι και η δεύτερη από το  Φωριέλ στα Ελληνικά Δημοτικά τραγούδια, Παρίσι 1824-1825. Η τρίτη έκδοση, από την οποία αφαιρέθηκαν οι στίχοι που κατηγορούν την Αγγλία και την Αυστρία, περιέχει αντικριστή ιταλική μετάφραση του G. Grassetti. Στον κατάλογο του ο Γεννάδιος δεν δίνει καμιά πληροφορία σχετική με την προέλευση.

Τὰ Λυρικὰ καὶ Βακχικά, του  Αθανασίου Χριστοπούλου

Πρόκειται για την έκτη έκδοση των Λυρικών. Ο Αθανάσιος Χριστόπουλος (1772-1847), ήταν νομικός, ανώτατος δικαστικός, θεατρικός συγγραφέας, λόγιος, ποιητής και μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Ο Χριστόπουλος έγινε γνωστός κυρίως για το ποιητικό του έργο και τη  χρήση της δημοτικής γλώσσας. Τα Λυρικά ήταν πολύ δημοφιλές ανάγνωσμα και εκδόθηκε πολλές φορές μετά την πρώτη έκδοση του 1811 στην Βιέννη. Η έκτη έκδοση  τυπώθηκε το 1825 σε ένα από τα πιεστήρια που έφερε ο Stanhope και θεωρείται το πρώτο ελληνικό βιβλίο που τυπώθηκε στην Αθήνα. O Ιωάννης Γεννάδιος αγόρασε το αντίτυπο από τον οίκο Maggs το 1910.