Αίθουσα Σταθάτου
Η Ελένη Σταθάτου (1887-1982) γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, κόρη του εμπόρου και γαιοκτήμονα Κ. Κωνσταντινίδη, σημαντικού μέλους της ελληνικής κοινότητας της Αιγύπτου από τη δεκαετία του 1830. Το 1911 παντρεύτηκε τον επιχειρηματία Αντώνιο Σταθάτο, με τον οποίο απέκτησε δύο κόρες. Η Ελένη τιμήθηκε με πολλά βραβεία και διακρίσεις ως μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του ελληνικού έθνους κυρίως λόγω των σημαντικών συλλόγων της που δώρισε στο Ελληνικό κράτος. Τα αντικείμενα που μάζευε σε όλη της τη ζωή και φύλαγε στο σπίτι της οικογένειας στο Κολωνάκι ήταν κοσμήματα από τη μυκηναϊκή έως τη μεταβυζαντινή περίοδο, μια σειρά από πρωτοχριστιανικά λυχνάρια, αγγεία και κεραμικά ανάγλυφα, κεντήματα, βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες, ξυλόγλυπτα, βυζαντινά χειρόγραφα και βιβλία.
Πατήστε την εικόνα για να περιηγηθείτε στην "Μακεδονική Αίθουσα"
Η σχέση της Ελένης Σταθάτου με τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη ξεκίνησε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον Ιούλιο του 1947 ο τότε Διευθυντής της Γεννάδιου, Shirley H. Weber, δέχθηκε με χαρά τη δωρεά τριών βυζαντινών εικονογραφημένων χειρογράφων που περιέγραψε ως «το πιο σημαντικό [δώρο] από την αφιέρωση της βιβλιοθήκης»: ένα Τετραευάγγελο με προσωπογραφίες ευαγγελιστών που χρονολογούνται από το 1226 και γραφέα τον πρωτονοτάριο Βασίλειο Μελιτηνιώτης, κοντά στην Καισάρεια (δείτο το χειρόγραφο MSS 1.5 ψηφιακά)· έναν κώδικα που περιέχει τη λειτουργία των Αγίων Βασιλείου και Ιωάννη Χρυσόστομου με τέσσερις ολοσέλιδες παραστάσεις και γραφέα τον ιερομόναχο Καλλίνικο (MSS 5.3)· και έναν άλλο λειτουργικό κώδικα του δέκατου έβδομου αιώνα με εικονογράφηση αρμενικού τύπου και του γραφέα Ιωάννη Σακούλη από τη Χίο (ΜSS 5.4). Η δωρεά αυτών των τριών χειρογράφων θεωρήθηκε τόσο σημαντική που εκτέθηκαν σε μια γυάλινη προθήκη στο Αναγνωστήριο (εκτός από τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν έκανε πολύ ζέστη) και εμφανίζονται σε περίοπτη θέση στο ντοκιμαντέρ "Triumph over Time", παραγωγή της Αμερικανικής Σχολής την ίδια χρονιά.
Η σημαντική αυτή δωρεά ήταν μόνο η αρχή των δωρεών που έκανε η Ελένη Σταθάτου στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη. Το καλοκαίρι του 1952 η Ελένη Σταθάτου κληροδότησε 35 βιβλία τέχνης και αρχαιολογίας, ενώ κι άλλα βιβλία και θρησκευτικές εικόνες δόθηκαν στη βιβλιοθήκη μεταξύ 1968 και 1972.
Ο βιβλιοθηκάριος της Γενναδείου Βιβλιοθήκης Francis R. Walton συνέβαλε στην απόκτηση της σημαντικότερης δωρεάς της κυρίας Σταθάτου: ένα ολόκληρο δωμάτιο από το σπίτι της στην οδό Ηρόδοτου 22.Ο Walton γράφει στην Ετήσια Έκθεση της Αμερικανικής Σχολής του 1968-1969: "... Η κυρία Ελένη Σταθάτου πρόσφερε στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη το μακεδονικό σαλόνι της, το μικρότερο από τα δύο σαλόνια για τα οποία φημίζεται το σπίτι της εδώ και καιρό... Τα παλαιά ξυλόγλυπτα, με τη λεπτή περίτεχνη διακόσμηση, τα θαυμάσια κεραμίδια του τζακιού, και οι επτά θαυμάσιες εικόνες που συμπεριλαμβάνονται μαζί με την επίπλωση στη δωρεά την κάνουν πράγματι ένα μουσειακό κομμάτι. Το δωμάτιο πρόκειται να ενσωματωθεί ως έχει στην νέα επέκταση της Γεννάδιου Βιβλιοθήκης και μπορεί όλοι να χαιρόμαστε που θα είναι ένα κτῆμα ἐς αἰεί».
Η Ελένη Σταθάτου δημιούργησε το μικρό σαλόνι που δώρισε στη Γεννάδειο τη δεκαετία του 1920. Όταν πληροφορήθηκε ότι μία εκκλησία στην Άρτα επρόκειτο να κατεδαφιστεί, αγόρασε τα ονομαστά ξυλόγλυπτα της και τα τακτοποίησε στο σαλόνι της στην Αθήνα. Το κέντρο του δωματίου ήταν το τζάκι που αναδείκνυε γαλάζια κεραμικά πλακάκια τα οποία είχε αγοράσει στο Παρίσι. Δύο μεγάλες μεταβυζαντινές εικόνες της Παναγίας και του Αγίου Ανδρέα κρέμονταν δεξιά και αριστερά από το τζάκι. Κάθε γωνιά του δωματίου ήταν γεμάτη από άλλες εικόνες και κεραμικά από τη Μικρά Ασία και τη Ρόδο. Τέσσερις μεταλλικές λάμπες και δυο μεγάλα ξύλινα καντηλέρια φώτιζαν το δωμάτιο. Το δωμάτιο δωρήθηκε εξ ολοκλήρου για να ξαναστηθεί όπως ήταν στο σπίτι της.
Σύμφωνα με την πράξη δωρεάς της 5ης Απριλίου 1969, η Αμερικανική Σχολή υποσχέθηκε να χτίσει ένα δωμάτιο 5 x 5 μέτρων όπου όλα τα κομμάτια θα ανασυναρμολογούνταν ακριβώς όπως ήταν στην οικία της δωρήτριας. Αρκετά κομμάτια ξύλου θα χρησιμοποιούνταν για τη διακόσμηση της εισόδου στο δωμάτιο.
Όλα τα αντικείμενα από τη Μακεδονική Αίθουσα αφαιρέθηκαν για φύλαξη κατά την ανάπλαση της Γενναδείου Βιβλιοθήκης το 1999 και ξανά το 2018. Το δωμάτιο κοσμεί πλέον τη νέα Πτέρυγα Μακρυγιάννη της Γενναδείου Βιβλιοθήκης και είναι επισκέψιμο κατόπιν ραντεβού.